# wstecz #

Złocieniec

Miasto położone przy ujściu rzeczki Wąsawy do Drawy, liczące obecnie 14 tysięcy mieszkańców stanowi główny ośrodek przemysło­wo - usługowy Pojezierza Drawskiego.

Jest ponadto ważnym węzłem komunika­cyjnym i miejscowością let­niskową. W tej ostatniej bran­ży posiada dobrze rozwiniętą bazę noclegową, na którą składa się: hotel, usytuowa­na nad samym brzegiem Dra­wy całoroczna stanica wod­na, a także liczne zakładowe ośrodki wczasowe i pensjona­ty rozlokowane w bezpośred­niej bliskości miasta. Działa­ją także: schronisko młodzie­żowe, wypożyczalnie kajaków i pola biwakowe. 

Przemysł re­prezentowany jest przez duże zakłady ceramiki budowlanej, przędzalnie wełny i przetwór­stwo spożywcze.

Początki Złocieńca sięga­ją XII w., kiedy to za pano­wania Bolesława Krzywo­ustego powstała na pograni­czu Wielkopolski i Pomorza niewielka osada. Pierwsza wzmianka o niej pochodzi z 1311 r., a już od końca XIII w. znalazła się w kręgu zainte­resowań margrabiów brandenburskich. Najprawdopodobniej to oni właśnie w 1303 r. założyli umocnioną czatownię, która dała początek miastu.

Wkrótce tereny te przekazano we władanie rodowi Wedlów, który w miejscu czatowni rozpoczęli budowę zamku. W 1333 r. Wedlowie dokonali lokacji miasta na prawie magdeburskim. Nazwane zostało Falkenburg (nazwa przetrwała aż do 1945 r.). 

W okresie tym liczne konflikty zakłócały spokój mieszkańców. Nie pomogło dogodne położenie w widłach dwóch rzek, zamek, ani obwałowania. Niepokoje trwały do 1364 r., kiedy to Wedlowie uznali zwierzchność króla pol­skiego Kazimierza Wielkiego. Jednak już około 1370 r. miasto wróciło pod panowanie brandenburskie. Osiemnaście lat później miasto złupili Krzyżacy. 

Z końcem XIV w. miasto zakupił Erhard von Wolde, który porwał i uwięził przebywającego u niego z wizytą krzyżackiego mistrza Wilhelma z Geldrii. Doprowadziło to do ponownego oblężenia i zniszcze­nia miasta przez Krzyżaków, którzy dopiero w 1402 r. posiedli miasto. Stało się to nie przy użyciu przemocy, lecz na drodze kupna. Pomimo zmiany właścicieli wójtem pozostał nadal przedstawiciel Wedlów. 

Krzyżacy odbudowali miasto, wznieśli istniejący do dziś Kościół Mariacki, a także wzmocnili fortyfikacje miejskie. Miasto okolone zostało mura­mi, w których znajdowały się trzy bramy - Drawska, wiodąca w kierun­ku zachodnim, Budowska prowadząca na wschód i trzecia wiodąca na południe.

W trakcie wojny polsko - krzyżackiej w roku 1433 Złocieniec zo­stał zajęty przez połączone siły polsko - czeskie. Krzyżacy powrócili do miasta w 1436 r. Nie na długo na szczęście. Trudna sytuacja finan­sowa zakonu zmusiła ich w 1454 r. do sprzedaży swoich nowomarchijskich posiadłości elektorom brandenburskim. W 1518 r. odsprze­dali oni miasto rodowi von Borcke. 

W pierwszej połowie XVI w. więk­szość ludności przeszła na luteranizm. Pod koniec tego samego wieku Złocieniec liczył 1055 mieszkańców. 

Względnie dobry okres rozwoju miasta trwał do wybuchu wojny trzydziestoletniej (1618-48). Miasto zajęty wojska marszałka Wallensteina. Epidemie, konfiskaty i rabunki, pożary spowodowały zmniejszenie się ludności grodu o połowę. Jakby tego nie było dosyć epidemia z 1657 r., w której zmarło ponad 500 osób, pożary 1658 i 1666 r., w których spłonęło całe miasto dopełniły rozmiaru nieszczęść. Ilość ludności obniżyła się do 950 osób zamiesz­kujących miasto. W wyniku takiej sytuacji elektorowie brandenburscy postanowili wesprzeć finansowo odbudowę miasta. Stało się to kosz­tem miast sąsiednich, dzięki kontrybucjom nałożonym na okolicznych właścicieli ziemskich. Jednak prawdziwy rozwój rozpoczął się dopiero po zakończeniu wojny siedmioletniej (1756-63).

W tym czasie Złocieniec stał się stopniowo liczącym się ośrodkiem produkcji sukna i płótna. W 1799 r. działało już tutaj 100 sukienni­ków. W 1838 r. miejscowy kupiec Ludwig Klatt uruchomił pierwszą na Pomorzu przędzalnię mechaniczną. Mimo iż w sąsiednim Drawsku było prawie trzykrotnie więcej warsztatów, złocienieckie przędzalnie byty większe i nowocześniejsze, przewyższały zatem ilością produko­wanego materiału drawską produkcję. W połowie XIX w. sławę w całych Niemczech miastu przyniosła produkcja materiału na mundury wojskowe tzw. „złocienieckiego ugra".

Gwałtownie rozwijająca się produkcja włókiennicza przyczyniła się do znacznego wzrostu zamożności mieszkańców i rozwoju przestrzen­nego miasta. W połowie XIX w. rozpoczęto znaczące inwestycje komu­nikacyjne. Rozbudowywano i modernizowano drogi, a w 1877 r. Zło­cieniec uzyskał połączenie kolejowe ze Stargardem Szczecińskim (przez Runowo Pomorskie). W końcu XIX w. pierwsze pociągi odjechały w kie­runku Choszczna, a w 1903 r. - Połczyna.

Przed II wojną światową miasto liczyło 8000 mieszkańców i było jednym z największych ośrodków przemysłowych tej, głównie rolni­czej części Pomorza. Kryzys lat dwudziestych nie wywarł specjalnego piętna na gospodarce Złocieńca.

Dojście nazistów do władzy spowodowało kolejne gospodarcze oży­wienie miasta. Szczególny wpływ na to miały zmasowane roboty przy budowie autostrady Berlin - Królewiec, która miała przechodzić w bez­pośrednim sąsiedztwie miasta, a w dalszej kolejności łączyć się z au­tostradą do Wrocławia. Pomimo że inwestycje te nie zostały ukoń­czone, w wielu miejscach można do dziś napotkać wielkie nasypy i wy­kopy pod jezdnie. Natomiast w pobliżu miejscowości Cieszyno Drawskie wzniesiono na­wet przyczółki wiel­kiego wiaduktu. 

Znaczny był także wpływ na gospodarkę spowodowany gwał­townie rosnącą produkcją na potrzeby armii. Podobnie jak przed stu laty złocienieckie przędzalnie produkowały znów głównie sukno w ko­lorze feldgrau. Budowa Ordensburga nad jez. Krosino, fortyfikacji Wału Pomorskiego, baz wojskowych powodowała zagospodarowanie nadmiaru siły roboczej, a także intratne zlecenia dla lokalnych przedsiębiorców.

Wybuch II wojny światowej w początkowym okresie nie wpłynął znacząco na życie miasta. Od początku 1940 r. obserwuje się napływ robotników przymusowych i jeńców wojennych do pracy w rolnictwie i lokalnym przemyśle. Funkcjonował obóz pracy, w którym przebywało 45 Polaków. Dopiero zimą 1945 r. wojenna zawierucha dotarła na przedpola miasta.

W lutym 1945 r. w specjalnym pociągu ulokowanym na stacji kolejowej zainstalował swoje stanowisko dowodzenia Heinrich Himmler - głównodowodzący Grupy Armii „Wisła". 

Na przełomie lutego i marca 1945 r. w odległości kilku kilometrów na południe od miasta toczyły się ciężkie walki z niemieckimi wojskami wypartymi z Wału Pomorskiego. Ostatecznie miasto zostało zdobyte 5 marca 1945 r. w ramach operacji pomorskiej przez żołnierzy 2 Dywizji Piechoty im. Henryka Dąbrowskie­go l Armii Wojska Polskiego, przy współudziale czołgów l Brygady Pancernej im. Bohaterów Westerplatte i dział samobieżnych 13 Pułku Artylerii Pancernej. 

Szczęśliwie, uliczne walki nie przyniosły większych szkód zabudowie miejskiej. Nie oparła się ona natomiast fali rabunków i podpaleń, jakie miały miejsce w pierwszych miesiącach po wojnie. Wywieziono do ZSRR prawie całe wyposażenie fabryk włókienniczych. Mimo tych trudności miasto udało się szybko przywrócić życiu, tak, że trudno dziś dostrzec ślady wojennej przeszłości.

W śródmieściu Złocieńca godnym obejrzenia jest parafialny kościół Wniebowzięcia NMP Powstał on w XV w. jako niewielka gotycka świątynia, prawdopodobnie z fundacji Wedlów. Kilkakrotnie kościół był niszczony podczas pożarów miasta. W 1870 r. zdecydowano się na znaczną przebudowę, spowodowaną wzrostem liczby mieszkań­ców. Dodano nawy boczne i wybudowano wieżę. W 1951 r. kościół stał się katolicką świątynią parafialną. Niestety nie zachowało się żad­ne zabytkowe wyposażenie. Uwagę zwracają jedynie gotyckie sklepie­nia prezbiteriu.

Innym ciekawym zabytkiem Złocieńca jest XVIII wieczny ratusz miejski znajdujący się przy ładnym placu powstałym W wy­niku zburzenia zniszczonej w trakcie działań wojennych zabudowy.

Do 1976 r. miasto mogło pochwalić się zamkiem Wedlów. Powstał on jeszcze w XIV w. i był wielokrotnie rozbudowywany. Znajdował się nad rozlewiskiem Drawy, kilkaset metrów od centrum. Ostatnie prace bu­dowlane przeprowadzono w latach 1898-1906. Nadano mu wtedy kształt rezydencji pałacowej. Częściowo uszkodzony w 1945 r. nie doczekał się odbudowy i pomimo przeprowadzonych badań archeolo­giczno - architektonicznych podjęto decyzję o wysadzeniu w powie­trze, co też stało się w 1976r. Do dziś zachowały się tylko dwukondygnacyjne piwnice i pałacowy park z aleją wiązów. Zasypano także fosę oddzielającą zamek od miasta.

Na cmentarzu miejskim kwatery 39 żołnierzy polskich i 9 radzieckich poległych w walkach o miasto.

Oprócz wymienionych wcześniej zabytków zachowało się sporo mieszczańskich kamienic z drugiej połowy XIX w., głównie wokół Starego Rynku i biegnących wokół ulic. Dziś skupia się tutaj centrum handlowo - usługowe Złocieńca.

Informacje praktyczne:

• Stacja PKP w odległości ok. l km od Rynku. Połączenia do Star­gardu Szczecińskiego, Szczecina (z przesiadką w Runowie Pom.), Szczecinka, Chojnic.

• Dworzec PKS - przy stacji PKP. Linie do Drawska, Kołobrzegu, Koszalina, Wałcza, Szczecina

• Informacja turystyczna: Urząd Miasta i Gminy, ul. Stary Rynek 3, tel. 094 367-20-22, Złocieniecki Ośrodek Kultury, ul. Wolności 6, tel. 094 367-14-55

• Zarząd Drawskiego Parku Krajobrazowego, ul. Mirosławiecka 2, tel. 094367-16-33