# wstecz #

Czaplinek

Jest to jedna z najważniejszych miejscowości Pojezierza Drawskiego, licząca przeszło 7000 mieszkańców. Miasto jest położone nad kilko­ma jeziorami: Drawsko, Czaplino i Natolino, na skrzyżowaniu waż­nych szlaków komunikacyjnych Poznań - Kołobrzeg, Szczecinek - Draw­sko Pomorskie. Czaplinek jest dzisiaj najważniejszym ośrodkiem tury­styczno - wypoczynkowym Pojezierza Drawskiego, stanowiąc jedno­cześnie duży węzeł szlaków turystycznych - pieszych, rowerowych, samochodowych i oczywiście wodnych.

 Już we wczesnym średniowieczu okolice Czaplinka stanowiły znacz­ny zespół osadniczy, z centrum w pobliskim Drahimiu (obecne Stare Drawsko). W IX w. składało się nań 7 grodów i ponad 20 osad. Infor­macje te zostały odnotowane przez geografa Bawarskiego, który wy­mienia Drahim jako siedzibę słowiańskiego plemienia Thafnezi (Dra-wian).

Pierwsza wzmianka na temat Czaplinka pojawia się dopiero w XIII w. Zawiera informacje o osadzie rybackiej znajdującej się w gra­nicach Wielkopolski. W 1286 r. książę wielkopolski Przemysł II poda­rował Czaplinek i okoliczne ziemie zakonowi templariuszy. Stąd też wzięła się nazwa miasta funkcjonująca do 1945 r. - Tempelburg. 

W 1307 r. skasowano zakon templariuszy, a po zabójstwie Przemysła II kontrolę nad Czaplinkiem objęli margrabiowie brandenburscy. Za ich panowania, przed 1334 r. osada powstała wokół dawnej komandorii templariuszy otrzymała prawa miejskie. Wkrótce potem wskutek dzia­łań dyplomatycznych i na­cisków Watykanu Czaplinek wraz z przyległościami zwró­cono prawowitym następ­com templariuszy - zakono­wi joanitów. W 1368 r. król polski Kazimierz Wielki od­kupił od nich miasto, pozwa­lając jednocześnie im pozo­stać. Joanici prowadzili wła­sną politykę, często sprzecz­ną z polskimi interesami. Pobudowano w tym czasie obronne zamki w Drahimiu i Machlinach.

Po śmierci Kazimierza Wielkiego, w 1376 r. ziemie te najechał i złupił książę pomorski. Z początkiem XV w. Czaplinkiem zaczęli intere­sować się Krzyżacy, którzy w 1406 r. na krótko zajęli te tereny. Stało się to przy pomocy joanitów, którzy w 1407 r. zostali z miasta usunięci przez Władysława Jagiełłę, który obsadził je polską załogą i uczynił siedzibą starostwa wchodzącego w skład województwa wielkopolskiego. Często można spotkać okre­ślenie „starostwo drahimskie", a to z faktu iż rzeczywistą siedzibą sta­rosty była twierdza w Drahimiu.

Pomimo silnych polskich wpływów ciągle dochodziło do utarczek z Krzyżakami, dla których Czaplinek obsadzony polską załogą byt po­ważną przeszkodą w integralności terytorialnej ich państwa. Dopiero w 1423 r. zostali oni wyparci siłą. Kilka lat później w 1432 r. sprowa­dzono z Czech sporą grupę taborytów, którzy osiedlili się w mieście. 

Pograniczne położenie Czaplinka było przyczyną ciągłych niepokojów, ale sprzyjało także nawiązywaniu licznych kontaktów handlowych, co powodowało znaczną zamożność mieszkańców. Od połowy XVI w. w mieście zaczęli osiedlać się Żydzi, znajdując tutaj dogodne warunki do prowadzenia interesów. Związane było to z ożywieniem ruchu na szlaku solnym. W tym czasie istniały tu kościół, synagoga, młyn, kuź­nia i karczmy. Spisy ludności z tego okresu mówią o 109 mieszcza­nach. W czasie wojny trzydziestoletniej w okolice miasta uciekali chło­pi z terenów spustoszonych przez walki i przemarsze wojsk.

Podczas „potopu szwedzkiego" przez okolice te przechodziły głów­nie wojska szwedzkie. Czaplinek wymieniony został w „Pamiętnikach" Jana Chryzostoma Paska i w „Potopie" Henryka Sienkiewicza. Po za­kończeniu wojny ze Szwedami król Jan Kazimierz w 1657 r. na pod­stawie traktatów polsko - brandenburskich przekazał miasto wraz z ca­łym starostwem drahimskim elektorowi brandenburskiemu, w zamian za niespłaconą pożyczkę 120 tyś. talarów na cele wojenne. Jednak dopiero w 1668 r. Prusacy objęli miasto. Stało się tak dzięki nieugiętej postawie polskiego starosty. Potem jednak niezwłocznie pruska admi­nistracja rozpoczęła skuteczną unifikację z resztą Brandenburgii.

W 1700 r. sprowadzono sporą grupę osadników szkockich. Przez cały czas silna była kolonizacja niemiecka tych terenów, które już pod koniec XVIII w. były uważane za typowo niemieckie. Od 1721 r. w mie­ście stacjonował pruski garnizon, a w 1724 r. zostało ono włączone do powiatu szczecineckiego. 

Rosły także wpływy kościoła luterańskiego, od 1726 r. istniał zbór, a z czasem synod. W tym czasie miasto strawi­ło kilka wielkich pożarów w których to spłonął kościół katolicki i zginął proboszcz. W 1730 r. przystąpiono do jego odbudowy, która jednak ciągnęła się bardzo długo. 

W czasie wojny siedmioletniej w obliczu zniszczenia miasta przez kozaków tutejszy proboszcz ustawił wokół kościoła tablice z polskimi orłami jako znak, że ziemie te nadal formal­nie należą do Rzeczpospolitej. Ostatecznie jednak zostały od niej odłą­czone po pierwszym rozbiorze w 1772 r., kiedy to Czaplinek przestał być lennem brandenburskim i formalnie został włączony w granice państwa pruskiego. 

Mimo to związki z Polską przetrwały jeszcze bar­dzo długo, np. aż do lat dwudziestych XX w. tutejsza parafia katolicka podlegała pod diecezję poznańską. W 1777 r. mieszkało w Czaplinku 1400 osób i czynnych było 45 warsztatów sukienniczych. Przebiegał tędy trakt pocztowy ze Stargardu do Szczecinka, a oprócz przemysłu sukienniczego działały: młyn wodny, dwa wiatraki i cegielnia. W 1795 r. zlikwidowano tutejszy garnizon. 

Dobra koniunktura gospodarcza dla miasta trwała przez prawie cały XIX w., z krótkotrwałym kryzysem spowodowanym wojnami napoleońskimi. Złożyły się na to nie tyle znisz­czenia wojenne, co raczej koszty utrzymania przez kilka lat licznej rzeszy żołnierzy wielkiej armii podążającej na wschód.

W 1830 r. w rynku wybudowano nowy kościół ewangelicki projek­tu słynnego pruskiego architekta Karla Friedricha Schinckla. W tym czasie rozwijał się niewielki przemysł. Powstały m. in. fabryki zapałek i papy, tartaki i niewielki browar. Rozbudowywano także sieć dróg. Powstały trakty do Szczecinka, Wałcza, Drawska i Połczyna Zdroju. 

W drugiej połowie XIX w. pojawiły się połączenia kolejowe. 15 maja 1878 r. na stację w Czaplinku wjechał pierwszy pociąg na linii Runo-wo Pomorskie - Szczecinek. Wkrótce powstała także linia Czaplinek -Jastrowie. Od 1881 r. w mieście zaczęła wychodzić lokalna gazeta.

Po l wojnie światowej w okolicy obserwuje się rozwój turystyki. Powstawały hotele, pensjonaty i ośrodki wypoczynkowe. Modernizo­wano drogi, budowano stacje benzynowe i zajazdy. 

W latach 30-tych w dalszych okolicach Czaplinka rozpoczęto wielkie inwestycje związa­ne z budową umocnień Wału Pomorskiego, oraz bazy wojskowej i po­ligonu w Gross-Born (dzisiejsze Borne-Sulinowo). W latach II wojny światowej funkcjonowały w mieście i okolicy liczne obozy pracy.

W lutym i marcu 1945 r. okolice Czaplinka stały się areną zacię­tych walk jakie toczyły wojska polskie i sowieckie z Niemcami bronią­cymi umocnień Wału Pomorskiego. Miasto zostało zdobyte 3 marca 1945 r., w ramach tzw. „operacji pomorskiej" przez żołnierzy 7 Pułku Piechoty 3 Dywizji Piechoty im. Romualda Traugutta l Armii Wojska Polskiego. Jednostka ta wsławiona później walkami o Kołobrzeg otrzy­mała miano 7 Kołobrzeskiego Pułku Piechoty. Czaplinek dość szczęśli­wie uniknął zniszczeń wywołanych walkami ulicznymi. Nie ominęły go jednak późniejsze akcje rozbiórek poniemieckiej zabudowy celem po­zyskania cegły dla odbudowującej się Warszawy.

W pierwszych latach po wojnie okoliczne lasy roiły się od wszela­kiej maści uzbrojonych grup. Oprócz typowo bandyckich band szabrowników, dezerterów i niemieckich maruderów działały grupy anty­komunistycznej partyzantki. 

Powojenna odbudowa przyjęta typowy dla ziem odzyskanych kształt. Zakładano spółdzielnie i kolektywizowano rolnictwo. Nowe budownictwo skutecznie oszpeciło miejski krajo­braz. Już od końca lat czterdziestych czyniono próby reaktywowania bazy turystycznej, jednak dopiero w połowie lat 60-tych poczyniono w tej dzie­dzinie bardziej zdecydowane kroki. Powstały wówczas liczne zakładowe ośrodki wypoczynkowe, hotele itp. Kolejny przełom miał miejsce po roku 1989, kiedy to możliwości rozwoju turystyki stały się nie porównywalnie większe i pozbawione absurdalnych nieraz administracyjnych ograniczeń. Powstało Turystyczne Stowarzyszenie Gmin Pojezierza Drawskiego, sta­wiające sobie za cel rozwój turystycznej oferty regionu zarówno w zakre­sie bazy, infrastruktury, jak i promocji oraz organizacji imprez.

Oprócz rekreacji i turystyki w życiu miasta pewną rolę odgrywa jeszcze niewielki, nieuciążliwy przemysł drzewny i metalowy, oraz funkcje zaplecza handlowo - usługowego dla wschodniej części powiatu drawskiego. 

Zwiedzając Czaplinek warto zobaczyć zabytkowe śródmieście, które choć mocno przeobrażone zachowało pierwotną średniowieczną siat­kę ulic. Jego centrum stanowi rynek z ratuszem, oraz ustawioną kilka­naście lat temu rzeźbą rybaka. Zabudowa wokół rynku pochodzi z końca XIX i pierwszej połowy XX w. W bocznych uliczkach napotkać można domy szachulcowe. 

Główną budowlą przy rynku jest zaś wzniesiony na planie równoramiennego krzyża greckiego kościół Świętego Krzyża. Świątynia ta zaprojektowana przez K. F. Schinckla powstała w 1830 r. jako kościół ewangelicki. Niestety z jej dawnego wyposażenia nie po­zostało do dnia dzisiejszego zbyt wiele. Obecny wystrój pochodzi z lat 70-tych XX w. 

Stary czaplinecki kościół stoi nieco dalej od rynku, na wzgórzu. Świątynia pod wezwaniem Trójcy Świętej pochodzi z XV w. Powstała w wyniku przebudowy spalonego zamku, na miejscu istnie­jącej wcześniej w XIII lub XIV w. drewnianej świątyni templariuszy. Obecna budowla z granitowych głazów jest wynikiem odbudowy z 1765 r. po pożarze z 1726 r. Część wschodnia - prezbiterium zosta­ły oszkarpowane. Strop drewniany z polichromią z XIX w. Ołtarz główny barokowy, ambona klasycystyczna z 1823 r. Przy kościele drew­niana dzwonnica, kryta gontem, z dzwonem odlanym w 1730 r. w Ko­łobrzegu. Na cmentarzu kwatera 22 żołnierzy l Armii Wojska Polskie­go poległych w bojach o zdobycie ziemi czaplineckiej, z odsłoniętym w 1975 r. pomnikiem i z armatą przeciwpancerną ZIS 76 mm.

Informacje praktyczne:

• PKP - stacja kolejowa na linii Runowo Pom. - Szczecinek położo­na ok. 3 km na płd. od rynku. Połączenia do Szczecinka, Stargar­du Szczec., Szczecina i Chojnic

• PKS - przystanek główny pl. 3 Marca. Linie do Wałcza, Drawska, Szczecinka, Połczyna Zdr., Kołobrzegu i Poznania

• Informacja turystyczna: Stowarzyszenie Gmin Pojezierza Drawskie­go, ul. Rynek l, tel. 094 375-52-37, Szkolne Biuro Turystyczne „Sandał", ul. Wałecka 3, tel. 094 375-45-77